Mutyzm wybiórczy (inaczej mutyzm selektywny) to zaburzenie lękowe, które objawia się tym, że dziecko nie rozmawia z określonymi osobami w danym otoczeniu (np. przedszkolu), podczas gdy w innych sytuacjach może normalnie się komunikować. Najczęściej dziecko bez przeszkód mówi w domu, natomiast zamyka się na komunikację w miejscach publicznych. Konsekwentne milczenie nie wynika z braku znajomości języka, zaburzeń słuchu czy deficytów neurologicznych. W terapii mutyzmu wybiórczego ważne jest indywidualne podejście uwzględniające specyficzne potrzeby dziecka i jego otoczenia.
Mutyzm wybiórczy - diagnoza i terapia - umów wizytę u psychologa dziecięcego
Uwaga: pierwsza wizyta odbywa się bez obecności dziecka (rodzic przychodzi sam, aby opisać problem).
Wybierz lekarza i umów wizytę przez www lub ZADZWOŃ: 12 352 25 25.
Objawy mutyzmu wybiórczego - jak zachowuje się dziecko?
Dzieci z tym zaburzeniem mogą swobodnie rozmawiać w domu lub w znanym sobie środowisku, ale nie są zdolne do werbalnego komunikowania się w obecności osób, których nie znają dobrze. Dzieci z mutyzmem wybiórczym często porozumiewają się z rodzicem szeptem lub mówią bardzo cicho, aby inna osoba ich nie usłyszała. Ponadto dziecko może całkowicie przestać mówić, gdy nie czuje się bezpiecznie, tj. w stresujących dla niego sytuacjach lub w miejscach publicznych. Dodatkowo dzieci z mutyzmem wybiórczym mogą wykazywać inne zachowania towarzyszące, np. unikanie kontaktu wzrokowego, wycofanie, niechęć do chodzenia do przedszkola czy szkoły. W efekcie dziecko jest skłonne mówić jedynie do wybranych osób, co istotnie ogranicza jego rozwój społeczny oraz utrudnia osiąganie sukcesów edukacyjnych.
Czy mutyzm wybiórczy jest zawsze powiązany z nieśmiałością dziecka?
Mutyzm wybiórczy i nieśmiałość mogą oczywiście współistnieć u niektórych dzieci. Należy jednak zaznaczyć, że choć oba zjawiska mogą się czasami pokrywać, są to dwa różne kategorie zachowań. Nieśmiałe dzieci mogą odczuwać lęk w nowych sytuacjach czy w obecności nieznanych osób, ale w większości przypadków są w stanie komunikować się werbalnie, poprzez proste zdania czy powiedzenie "tak" / "nie". Z kolei nie każde dziecko z mutyzmem musi być nieśmiałe. W pewnych sytuacjach dziecko z mutyzmem może być roześmiane i radosne, a nawet może wykazywać inicjatywę w podejmowaniu zabawy. Jednocześnie mówienie stanowi dla niego tak duży stres, że woli milczeć i komunikować się z innymi za pomocą gestów.
W jakim wieku najczęściej rozwija się mutyzm wybiórczy?
Milczenie i niechęć do mówienia najczęściej rozwija się u dzieci wieku 3-6 lat, kiedy stawiane są przed nim nowe wyzwania związane z edukacją i koniecznością komunikacji w większej grupie (przedszkole, szkoła).
Czy mutyzm wybiórczy jest przejściowy i dziecko samo z niego wyrośnie?
Niektóre dzieci po kilku miesiącach czy latach milczenia w określonych sytuacjach stopniowo odzyskują chęć do komunikacji. Jednakże, u innych dzieci mutyzm wybiórczy może się pogłębiać, szczególnie jeśli nie otrzymają odpowiedniej pomocy. Bez interwencji i wsparcia, mutyzm może się utrwalać i nie przeminąć samoistnie wraz z wiekiem. Im wcześniej rozpocznie się terapię, tym większe szanse na szybkie wycofanie tego zaburzenia - mutyzm jest najbardziej podatny na terapię w początkowym stadium.
Czy można wyręczać dziecko w odpowiadaniu na pytania?
Ważne jest zachowanie odpowiedniego balansu pomiędzy wspieraniem dziecka a zachowaniem odpowiednich oczekiwań. Nie należy wymagać natychmiastowej reakcji po zadaniu pytania - jeśli to możliwe, można zapewnić dziecku więcej czasu na odpowiedź. Warto zachęcać dziecko do jakiejkolwiek próby komunikacji werbalnej w trudnych sytuacjach. Nawet małe sukcesy (np. odpowiedzenie na "dzień dobry") powinny być doceniane i wspierane. Wyręczanie dziecka z mutyzmem we wszystkich odpowiedziach może utrwalić problem. Ważne jest zachowanie cierpliwości i zrozumienia, aby pomóc dziecku stopniowo odzyskać chęć do swobodnej rozmowy.
Przyczyny mutyzmu wybiórczego
Przyczyny mutyzmu wybiórczego są najczęściej złożone i różnią się między konkretnymi dziećmi. Istnieje kilka potencjalnych czynników, które mogą przyczyniać się do rozwoju tego zaburzenia:
- Dzieci doświadczają nieproporcjonalnie wysokiego poziomu lęku w sytuacjach społecznych, który może wynikać z przeżycia stresujących, traumatycznych wydarzeń (np. zawstydzenie, ignorowanie, faworyzowanie innych dzieci).
- Niektóre dzieci mogą mieć wrodzone cechy osobowości zwiększające wrażliwość na bodźce społeczne. Milczenie stanowi często wyraz zamknięcia emocjonalnego oraz niechęci do zmian.
- Wybrane badania sugerują związek między mutyzmem wybiórczym a czynnikami rodzinno-środowiskowymi, takimi jak: negatywne emocje w rodzinie, przerywanie dziecku podczas rozmowy, trzymanie dziecka "pod kloszem", niski poziom wsparcia społecznego.
- Istnieje możliwość, że mutyzm wybiórczy może mieć podłoże genetyczne.
- Mutyzm wybiórczy często bywa powiązany z innymi zaburzeniami lękowymi.
Mutyzm wybiórczy - jak pomaga psycholog dziecięcy?
Psycholog dziecięcy ma za zadanie pomóc dziecku w pokonywaniu lęków i trudności z komunikacją. Ponadto tworzy atmosferę zrozumienia i akceptacji, w której dziecko ma szansę swobodnie się wypowiedzieć.
Co może uwzględniać psychoterapia?
- gry, zabawy, zadania kreatywne, które pomagają dziecku w spontanicznym wyrażaniu emocji i przełamywaniu bariery komunikacyjnej,
- pomoc w zrozumieniu myśli, przekonań i wzorców zachowań związanych z lękiem,
- odgrywanie scenek pozwalających na przeniesienie umiejętności na rzeczywiste sytuacje,
- kształtowanie umiejętności komunikacji poprzez wyznaczanie małych celów związanych z rozmową na każdy dzień.
Mutyzm selektywny - umów wizytę u psychologa dziecięcego
Uwaga: pierwsza wizyta odbywa się bez obecności dziecka (rodzic przychodzi sam, aby opisać problem).
Wybierz lekarza i umów wizytę przez www lub ZADZWOŃ: 12 352 25 25.
